KPI’s helpen gemeenten het vertrouwen terug te winnen
Het besturen van een gemeente brengt vele uitdagingen met zich mee. Gemeenten moeten niet alleen zorgen voor een breed scala aan diensten en voorzieningen, maar ook duidelijk maken hoe hun inspanningen bijdragen aan het welzijn van hun inwoners. Key Performance Indicators (KPI’s) zijn hiervoor een geweldig hulpmiddel. Ze geven inzicht in hoe goed de gemeente presteert en helpen bij het nemen van slimme beslissingen. Door het gebruik van KPI’s kunnen gemeenten transparanter en efficiënter werken, wat uiteindelijk het vertrouwen en wederzijds begrip tussen inwoners en overheid kan versterken en verdiepen. In dit artikel laten we zien hoe KPI’s bijdragen aan effectiever beleid en presenteren we de 25 belangrijkste KPI’s die elke gemeente zou moeten volgen.
Feiten vs beleving: hoe KPI’s beleid kunnen versterken
Gemeentebestuur omvat een diverse reeks taken en verantwoordelijkheden binnen een complex systeem van politieke invloeden. Door de verschillende belangen en prioriteiten kan het gebruik van KPI’s bemoeilijkt worden. Vaak worden anekdotes en incidenten gebruikt om politieke punten te maken, terwijl statistieken een ander beeld schetsen. KPI’s zijn daarom handig voor gemeenten omdat ze helpen te focussen op de motor achter concrete resultaten en prestaties, in plaats van alleen op output of input. Dit geeft een realistischer beeld van hoe het er met de gemeente voor staat en helpt om beter onderbouwde beslissingen te nemen.
KPI’s zijn meetbare waarden die organisaties helpen om hun beleid, processen en prestaties te monitoren en te verbeteren.
Het is essentieel om een stevige theoretische basis te hebben over KPI’s om ze effectief te kunnen inzetten. Gemeenten kunnen beter geïnformeerde beslissingen nemen en gerichter beleid ontwikkelen door het gebruik van KPI’s. Onze opleidingen en trainingen bieden je team praktische kennis over KPI’s, zodat je ze effectief kunt gebruiken om de prestaties van je gemeente te verbeteren en betere beslissingen te nemen.
Een veelvoorkomend probleem is het verschil tussen objectieve feiten en de subjectieve beleving van inwoners. Criminaliteitsstatistieken kunnen een daling laten zien, maar inwoners kunnen zich toch onveiliger voelen door een vermindering van politiepatrouilles. Het is belangrijk om zowel feitelijke gegevens als burgerfeedback te combineren om een compleet beeld te krijgen van de situatie en effectief beleid te ontwikkelen. Omdat KPI’s alleen kwantitatieve zaken meten, is het ook essentieel om kwalitatief onderzoek te doen om de volledige context en de gevoelens van inwoners te begrijpen.
De 25 belangrijkste KPI’s voor gemeenten
Met de volgende KPI’s kunnen gemeenten niet alleen hun prestaties beter volgen, maar ook gericht dingen verbeteren die het leven van hun inwoners prettiger maken. Deze meetbare indicatoren laten zien waar veranderingen nodig zijn en waar mogelijkheden liggen om de gemeente beter te maken. We beginnen bij de kinderen omdat die de toekomst hebben en hét fundament vormen van een bruisende gemeenschap.
A. Kindergeluk en veiligheid
Het doel is hier om te zorgen dat kinderen zich maximaal kunnen ontwikkelen en fijn kunnen opgroeien.
- Veilige en ondersteunende omgeving: Percentage kinderen dat in een veilige en ondersteunende omgeving opgroeit.
- Jeugdhulpbehoefte: Aantal dossiers bij Veilig Thuis en percentage kinderen dat jeugdhulp nodig heeft.
B. Onderwijs en arbeid
Het doel is om kwalitatief goed onderwijs te verzorgen die jongeren naar (goed betaald) werk helpt waar ze ook nog eens plezier in hebben.
- Schooluitval: Aantal leerlingen dat vroegtijdig de school verlaat in verhouding tot het totale aantal leerlingen.
- Arbeidsparticipatie: Percentage burgers met werk in verhouding tot het aantal mensen dat wil of moet werken.
- Werkgelegenheid: Aantal beschikbare werkposities en openstaande vacatures ten opzichte van het totale aantal inwoners.
C. Economische en sociale groei
Het doel van deze categorie is om economische groei te realiseren, vermogen te stimuleren en armoede te bestrijden.
- Economische bedrijvigheid: Groei of afname van het aantal bedrijven en hun omzet binnen de gemeente.
- Armoede: Percentage huishoudens dat onder de armoedegrens leeft.
- Vermogen: Percentage huishoudens dat vermogend is.
D. Gezondheid en leefbaarheid
Het doel is dat inwoners gezond kunnen leven en kunnen wonen in een prettige leefomgeving waar ze zich thuis voelen.
- Gezondheidsniveau: Niveau van (geestelijke) gezondheid, gemeten door artsenbezoeken, medicijngebruik, ziekenhuisbezoek, en ziekteverzuim.
- Beschikbaarheid woonruimte: Aantal vierkante meters beschikbare woonruimte ten opzichte van de vraag.
- Leefbaarheid: Kwaliteit van de huisvesting en de omgeving, inclusief stadsvernieuwing, groenvoorzieningen, en speelruimte.
E. Veiligheid en openbare ruimte
Het doel is het verminderen van criminaliteit, ongelukken, branden en overlast terwijl tegelijkertijd de openbare ruimte netjes is en onderhouden blijft.
- Criminaliteit: het aantal misdaden en overtredingen gemeten per 1.000 inwoners die plaatsvonden binnen de gemeentegrenzen.
- Verkeersveiligheid: Aantal verkeersongelukken gemeten per aantal bewegingen of vierkante meter.
- Brandveiligheid: Aantal branden gemeten in absolute aantallen of als percentage van huishoudens.
- Netheid: Percentage openbare ruimtes zonder graffiti, onkruid, of zwerfvuil.
- Staat van materie: Percentage van straten, wegen, en gebouwen dat slecht onderhouden is.
- Geluidsoverlast: Aantal decibel boven de norm veroorzaakt door verkeer, vliegtuigen, buren of evenementen.
- Stankoverlast: Aantal meldingen van inwoners over stankoverlast.
F. Demografie en sociale cohesie
Het doel is een gemeenschap te creëren die floreert, groeit en grote samenhang vertoont waar inwoners lang kunnen leven.
- Migratie: Percentage groei of afname van inwoners door immigratie en emigratie.
- Demografie: Aantal geboorten en overlijdens per 1.000 inwoners.
- Sociale cohesie: Mate van betrokkenheid van inwoners bij gemeenschappelijke activiteiten en verbeteringen.
G. Efficiëntie van processen
Het doel is te zorgen dat processen en besluiten doelmatig en heel efficiënt verlopen.
- Doorlooptijd: Tijd die nodig is om producten en diensten te leveren vanaf het moment van aanvraag.
- Dubbel werk: Percentage zaken dat terug in het proces moet vanwege incomplete gegevens of andere oorzaken.
- Onjuiste besluiten: Aantal keren dat besluiten moeten worden teruggedraaid vanwege fouten.
- Beslistermijn bezwaren: Percentage bezwaren dat niet binnen de beslistermijn wordt afgehandeld.
Een KPI wordt pas echt waardevol als deze wordt geanalyseerd met de juiste dimensies. Naast de tijd (bijvoorbeeld jaar, kwartaal, maand) en locatie (postcode, wijk), kunnen ook andere dimensies zoals type huishouden, gezinssamenstelling en vermogenscategorie belangrijk zijn. Deze dimensies helpen bij het verkrijgen van diepgaand inzicht in de gegevens en het nemen van gerichte acties.
Het is essentieel om de privacywetgeving na te leven als je werkt met KPI’s. Gegevens van burgers moeten zorgvuldig worden behandeld. Om te voldoen aan de privacyregels is het noodzakelijk om technieken zoals pseudonimisering en anonimisering te gebruiken. Het doel is om data te gebruiken voor wettelijke taken en om transparantie te bevorderen, niet om de inwoners meer in de gaten te houden.
Verbeter de gemeentelijke besluitvorming met KPI’s
Wij moedigen burgemeesters en wethouders aan om datagestuurd te werk te gaan door KPI’s te omarmen. Door gebruik te maken van KPI’s kunnen gemeenten transparanter en efficiënter werken, wat het vertrouwen van de inwoners in de overheid kan versterken. Het datagestuurde beleid kan leiden tot effectievere besluitvorming, betere procesoptimalisatie en een heldere verantwoording naar de gemeenteraad.
KPI’s bieden gemeenten de tools om prestaties te meten en beleid te verbeteren. Ze helpen bij het nemen van weloverwogen beslissingen en het aansteken van gerichte acties. Het is echter belangrijk om KPI’s te combineren met andere overwegingen en een bredere benadering van beleid te hanteren. Wij raden gemeenteraadsleden en beleidsmakers aan om KPI’s te gebruiken als onderdeel van een holistische benadering van bestuur, waarbij zowel gegevens als menselijke factoren worden meegenomen.
Praktische tips bij het implementeren van KPI’s
We geven tot slot nog een aantal praktische tips voor het implementeren van KPI’s in jouw gemeente:
- Definieer duidelijke en meetbare KPI’s die aansluiten bij de strategische doelstellingen.
- Betrek alle relevante stakeholders bij het proces van KPI-ontwikkeling en implementatie.
- Gebruik de juiste tools om gegevens efficiënt te verzamelen en te analyseren.
- Wees flexibel en bereid om KPI’s aan te passen op basis van feedback en veranderende omstandigheden.
- Zorg voor voortdurende training en educatie over het gebruik en de interpretatie van KPI’s binnen de organisatie.
Met deze aanpak kunnen gemeenten beter gebruik maken van KPI’s om hun prestaties te verbeteren en effectiever te besturen, terwijl ze ook aandacht blijven schenken aan de menselijke en sociale aspecten van beleid.
Daniël (Daan) van Beek MSc is spreker, docent en auteur van het boek 'De intelligente, datagedreven organisatie'. Hij is eindbaas van Passionned Group en is verbonden als gastdocent aan TIAS. Daarnaast geeft hij regelmatig KPI, data science & BI trainingen in Azië, Zuid-Amerika, Europa en de US. Volg Daniël op LinkedIn.
